دستیابی به رشد اقتصادی از طریق کیفیت از مهم‌ترین اهداف کشورها به شمار می‌رود. مصادیق کیفیت به‌طور صریح و ضمنی در برنامه‌های مختلف توسعه مدنظر قرارگرفته است .در دهه‌های اخیر کیفیت به‌ عنوان یکی از اصول برتری رقابت در عرصه‌های بین‌المللی شناخته‌ شده است تا جایی که دست‌یابی و اشاعه فرهنگ کیفیت در تمام سطوح جامعه به ‌مثابه یکی از ضرورت‌های توسعه اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته مطرح ‌شده است.ازاین‌رو اغلب کشورهای توسعه ‌یافته و در حال ‌توسعه دارای مدل‌های ملی مبتنی بر اصول علمی و ملی خود جهت شناخت سرآمدان کیفیت و اعطای جایزه ملی کیفیت هستند. جوایز ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در حوزه‌های کیفیت، بهره‌وری و سرآمدی کسب‌ و کار با هدف افزایش کیفیت تولیدات صنعتی و خدماتی کشور، معمولاً به نحوی طراحی ‌شده‌اند که با ارتقاء کیفیت در بازارهای داخلی و بین المللی قابلیت رقابت داشته باشند. در صورت ایجاد قابلیت رقابت پذیری بیشتر، مشتریان بیشتری جذب ‌شده و درآمد کشور افزایش خواهد یافت و نهایتاً توسعه اقتصادی و اجتماعی و رونق تولید حاصل خواهد شد.

این جوایز ابعاد مختلفی دارد. از یک‌سو مفاهیم کیفیت و سرآمدی کسب ‌و کار را به زبانی ساده بیان می‌کند و یک الگوی نظام‌مند و ساخت‌یافته برای طرح‌ریزی و استقرار نظام‌های مدیریت کیفیت جامع ارائه می‌دهد و از سوی دیگر یک ابزار نظام‌مند برای خودارزیابی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نظام مدیریت و عملکرد خود را بر اساس معیارهای معین ارزیابی کرده و با سایر سازمان‌ها مقایسه نمایند. همچنین با حرکت به‌سوی نظام مدیریت کیفیت جامع، اهداف متعالی همچون افزایش رضایت مشتری، بهبود کیفیت محصولات و خدمات، افزایش مشارکت کارکنان، بهبود مستمر، دستیابی به نتایج پایدار مالی و اقتصادی و درنتیجه اقتصاد مقاومتی و نیل به اهداف بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را محقق سازند.

 نظام‌های جامع ارزیابی ملی کیفیت در هر جامعه‌ای که شکل‌گرفته‌اند، با خود ارمغانی چون پیشرفت و بهبود به همراه داشته‌اند. همچنین این نظام‌ها توانسته‌اند با الگودهی به سازمان‌ها، مفاهیم و روش‌های مدیریتی آن‌ها را نیز جهت داده و آن‌ها را به‌سوی بهبود مستمر و رشد و تعالی سازمانی حرکت دهند وموجبات رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی و همچنین عدالت و توازن را در عرصه کیفیت کالا و خدمات برای عموم مردم به ارمغان می‌آورد.

براساس بند 20 از ماده 7 قانون تقویت و توسعه نظام کشور مصوب 1396/7/11  مجلس شورای اسلامی که در مورخه 1396/9/4 نیز به تائید مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید، سازمان ملی استاندارد ایران به‌ عنوان مرجع رسمی تعیین جایزه ملی کیفیت و برگزاری مراسم مربوط و اعطای جایزه مزبور در کشور تعیین و ابلاغ گردید و برگزاری هرگونه همایش، هم‌اندیشی (سمینار) و عناوین مشابه با موضوع استاندارد و کیفیت در کشور منوط به کسب مجوز از سازمان ملی استاندارد ایران می‌باشد.

 ازاین‌رو با تصویب قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد و در جهت نیل به سیاست‌های اقتصادی مقاومتی مورد تأکید بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و همچنین نیل به افق 1444 سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت کشور که بر اساس آن در سال 1444 ایران از نظر سطح کلی پیشرفت و عدالت، در شمار چهار کشور برتر آسیا و ده ‌کشور برتر دنیا شناخته می‌شود و دارای ویژگی‌های برجسته جامعه اسلامی و خاستگاه تمدن نوین اسلامی ایرانی است.

مدل جایزه ملی کیفیت ایران نیز با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و همچنین ویژگی سازمان های ایرانی با بهره‌برداری از دانش روز مدیریت طراحی شده است و به عبارتی یک مدل کاملا ملی محسوب می گردد که قابلیت بهره‌برداری از سوی سازمان های خارجی را نیز دارا می باشد. این مدل به منظور خود ارزیابی توسط سازمان ها اعم از کوچک و بزرگ، تولیدی و خدماتی، دولتی یا خصوصی در مسیر یک محصول یا گروه محصولی با نام تجاری مشخص طراحی شده است. در این مدل کلمه محصول به انواع کالا و خدمات و گروه های همگون از آن ها، اطلاق می شود. با توجه به اینکه تولید مستمر محصول با کیفیت پایدار (در همه ابعاد آن شامل مطلوبیت، قیمت، شرایط تحویل و زمان) در سازمان های سرآمد مقدور است، در مدل ملی جایزه ملی کیفیت علاوه بر اصول هشتگانه مدیریت کیفیت، ارزش های بنیادی هشتگانه سرآمدی نیز جاری است، به عبارت دیگر در این مدل به طور موازی از دانش روز مدیریت کیفیت محصول با تعریف مناسبت برای مصرف و سرآمدی سازمان با تعریف رضایت متوازن ذینفعان، بهره برداری شده است. برای طراحی معیارها و زیر معیارهای مدل ملی فوق حتی المقدور از استانداردها و کتب مرجع مدیریت کیفیت و مدل های سرآمدی و راهنماهای آن ها با تمرکز بر نتایج پایدار حاصل از رضایت مشتری و مصرف کنندگان، استفاده شده است.

با تدوین مدل جایزه ملی کیفیت ایران و مستندات آن توسط کمیته فنی، شورای سیاست گذاری جایزه (که درآن نمایندگانی از شورای عالی استاندارد و نیز کارشناسانی از بخش های گوناگون حضور دارند) در اولین جلسه خود در تاریخ پانزدهم مرداد سال 1382 مدل و مستندات ارائه شده از سوی کمیته فنی را تصویب کرد و در همان سال اولین دوره جایزه ملی کیفیت ایران برگزار شد. با برگزاری اولین دوره جایزه ملی کیفیت ایران تا آبان ماه سال 1385 که 4 دوره جایزه ملی کیفیت ایران برگزار شد، اقدامات فراوانی از جمله برگزاری دوره های متعدد آموزش متقاضیان و ارزیابان، راه اندازی وبگاه و… انجام گردید و بهبود مداوم فرآیند جایزه حاصل شد.